Opto-dysleksja?

ŹRÓDŁO: MGR ANNA MAJEWSKA, MGR SYLWIA STOLARCZYK, GAZETA OPTYKA, NR 5(60)2019, STR. 56

Obecnie Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji im. Ortona (USA) argumentuje podłoże dysleksji zaburzeniami rozwoju językowego, uwzględniając tylko zaburzenia przetwarzania fonologicznego:

Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego.
Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często, oprócz trudności w czytaniu, dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania.

Jednak definicja ta nie jest do końca trafna, ponieważ trudności dyslektyczne mogą mieć swoje podłoże w zaburzeniach funkcjonowania zmysłów (wzrok, słuch) bądź w poziomie ich integracji. Należą do nich:

• dysleksja typu wzrokowego – występowanie zaburzeń percepcji i pamięci wzrokowej,
• dysleksja typu słuchowego – zaburzenia percepcji słuchowej, które często są powiązane z zaburzeniami językowymi
• dysleksja integracyjna – rozwój funkcji percepcyjnych jest adekwatny do wieku jednostki, ale występują zaburzenia w integracji bodźców napływających z poszczególnych zmysłów (np. deficyt integracji wzrokowo-ruchowej).

Ponadto przyczyną dysleksji mogą być: organiczne mikrouszkodzenia struktur tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za czytanie i pisanie oraz hormonalne – nadprodukcja testosteronu w okresie prenatalnym. Podsumowując, zależnie od podłoża możemy wyróżnić wiele odmian dysleksji rozwojowej, z których każda wymaga innego podejścia do problemu.

Tak zwana opto-dysleksja czy dysleksja wzrokowa, której przyczyna leży w problemie z narządem wzroku oznacza zespół specyficznych trudności w nauce czytania i pisania, objawiających się jak dysleksja, a wynikających z zaburzeń widzenia, takich jak: nieprawidłowa akomodacja oka i zaburzenia w widzeniu obuocznym – przestrzennym (zaburzona konwergencja, zez ukryty, zaburzenia fuzji i stereopsji, zaburzenia lokalizacji wzrokowej) oraz nieprawidłowo korygowane wady wzroku. Może się ona objawiać poprzez:

pisanie:

• trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu, wolne tempo pisania,
• trudności w przepisywaniu i w pisaniu ze słuchu,
• mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w, s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e,
• opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter,
• błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej,
• trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka),
• złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni;

czytanie:

• powolne, niepewne, "wymęczone", niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego,
• zamiana lub opuszczanie liter, zamiana brzmienia, zgadywanie, co jest napisane,
• zmiana kolejności liter i wyrazów, przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens,
• opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania,
• trudności we właściwej intonacji czytanej treści,
• trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab,
• zbytnia koncentracja na technice czytania i w efekcie słabe rozumienie czytanej treści.

Ponadto u dziecka może pojawiać się duże zmęczenie podczas pracy z bliska, trudności w przepisywaniu z tablicy, bóle głowy lub przechylanie głowy podczas czytania lub odrabiania lekcji, problemy z oceną odległości, wpadanie na przedmioty, meble czy trudności na lekcjach w-f. Przyczyna trudności w czytaniu według niektórych autorów tkwi w nieustabilizowanej dominacji oka w widzeniu obuocznym. Brak dominacji oka ma ogromne znaczenie w transmisji sygnałów pochodzących z receptorów do korowej części analizatora, przez co transmisja ta trwa dłużej. Skutkuje to tym, że litery zmieniają swoje położenie, zlewają się ze sobą, rozmazują się, pulsują przed oczyma.

Charakterystyczne dla dysleksji objawy można zauważyć już w wieku przedszkolnym, ale rzetelną jej diagnozę można postawić dopiero po 10 roku życia. Wcześniej dziecko można jedynie zakwalifikować do grupy ryzyka. Dzieci z grupy ryzyka diagnozowane są w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Zadaniem optometrysty jest stwierdzenie bądź wykluczenie zaburzeń funkcji wzrokowych mogących być przyczyną zaburzeń "dyslektycznych" u dziecka, co znacznie ułatwia kierunkowanie terapii. Metody klasyczne, polegające na wielokrotnym powtarzaniu różnych zadań pisemnych u dziecka z dysleksją wzrokową, nie przyniosą efektu, ponieważ problem leży po stronie układu wzroku. Warto pamiętać o tym, że stwierdzenie jednego charakterystycznego symptomu nie świadczy jeszcze o tym, że dziecko posiada zaburzenia dyslektyczne oraz na jakim tle. Dotychczasowe wyniki badań optometrycznych sugerują, że istnieje pewna zależność między dysleksją a stanem i funkcjonowaniem układu wzrokowego. Zaburzenia układu wzrokowego w tych przypadkach dotyczą najczęściej widzenia obuocznego oraz akomodacji. Ponadto badacze dopatrują się również zaburzeń w polu widzenia i ruchach gałek ocznych. Badanie dziecka w wieku szkolnym z podejrzeniem dysleksji i innych dysfunkcji na tym tle (i dorosłego zgłaszającego problemy z koncentracją i pracą z bliska) w gabinecie optometrycznym oprócz wykonania pełnej refrakcji wzroku do dali (co stanowi podstawę) oraz do bliży, powinno być nakierowane na sprawdzenie, czy istnieją problemy z akomodacją, konwergencją oraz widzeniem obuocznym. W trakcie badania takiego pacjenta należy skupić się na ocenie amplitudy akomodacji (test Push-Up), należy sprawdzić również zakres akomodacji, jej sprawność stabilność oraz odpowiedź akomodacji. Równie ważna jest pełna diagnoza widzenia obuocznego: forii / tropii, zdolności do fuzji, stereopsji do bliży, sprawności wergencji oraz zakresów wergencji, a także ruchów sakadowych. Niezwykle przydatny okazuje się tu wywiad z rodzicem dziecka oraz rozmowa z samym dzieckiem, które często nie jest świadome problemu. Należy zauważyć, że zaburzenia akomodacji i widzenia obuocznego nie są chorobą, lecz dysfunkcją układu wzrokowego. Mogą występować zarówno u osób, które mają wadę wzroku, jak i u tych, które nie muszą nosić okularów. Zasadne stają się tu wszelakie ćwiczenia wzrokowe mające na celu poprawienie tych parametrów oraz pomoce optyczne w postaci okularów dwuogniskowych, relaksacyjnych czy pryzmatycznych, w zależności od potrzeby. Istotne stają się również ćwiczenia mające na celu wyprowadzenie dziecka z różnych stanów akomodacji, a do najprostszych należą: ćwiczenia z fliperami akomodacyjnymi i pryzmatycznymi, zarówno jedno-, jak i obuocznie, Hart Chart, ćwiczenia Punktu Bliskiego Konwergencji, poprawa ruchów oczu. Ważna u takich dzieci, oprócz samej terapii wzrokowej, jest nauka uczenia się czytania ze wskaźnikiem co ograniczy ewentualne ruchy sakadowe. Pomocne okazać mogą się także techniki szybkiego czytania, które u dziecka dyslektycznego będą skutkować upłynnieniem czytanego tekstu. Istotna też jest edukacja rodziców i nauczycieli. Nie chodzi tu o pozwalanie na błędy, a o zrozumienie podłoża problemu u dziecka i dobranie odpowiedniej komunikacji i współpracy.

Podsumowując, słuszne będą tu wszystkie terapie mające na celu wyeliminowanie przyczyny zdiagnozowanego problemu ze wzrokiem, co jest niezwykle ważne, ponieważ wzrok jest podstawowym zmysłem biorącym udział w procesach edukacyjnych i poznawczych – dostarcza aż 80% informacji o otoczeniu. Zatem dobre widzenie jest podstawowym elementem prawidłowego rozwoju dziecka. Wszystkie zaburzenia powyższych funkcji będą wpływać na zdolności poznawcze dziecka na każdym etapie rozwoju. Zaburzenia te sprawiają, że tekst, który dziecko czyta, jest niestabilny – zamazuje się, rozdwaja, pulsuje lub sprawia wrażenie, jakby się poruszał. Wysiłek, jaki dziecko wkłada w pokonywanie tych trudności, powoduje dyskomfort i niechęć do pracy wzrokowej z bliska. W rezultacie, gdy dziecko nie widzi dobrze czytanego tekstu – słabo czyta. Jeśli nie widzi dobrze linijek w zeszycie – ma trudności z pisaniem. Z kolei dziecko, które nie radzi sobie z pisaniem i czytaniem, nie koncentruje się na lekcji, a w konsekwencji osiąga słabsze wyniki w nauce niż jego rówieśnicy.

JEŚLI PODOBAJĄ CI SIĘ ARTYKUŁY NA TEJ STRONIE

Wspieraj naszą misję